Eerste bijeenkomst van het Leerhuis over het evangelie van Matteus

Dinsdag 20 september kwamen we voor het eerst samen met onze groep deelnemers voor het Leerhuis over het boek ‘Matteüs’. Hoewel het Leerhuis bedoeld is om de Bijbelteksten te actualiseren met ons eigen leven en veelvuldig uit te wisselen, hebben we het de eerste keer voornamelijk uitgebreid over de achtergrond van Matteüs gehad. Steven deed de titel “Hij nam het woord en onderrichtte hen” alle eer aan en gaf zelf een stukje les. We kregen een quiz, een schema aan het bord, een vergelijkingsopdracht over begin en einde van stukken tekst, een filmpje, en natuurlijk de deelnemersmap om alles te volgen.

Wie is Matteüs?

Wie Matteüs zou geweest zijn, daar geraakt men het niet over eens. Was hij een apostel? Was hij een tollenaar? Of was hij een leerling van een leerling? Zijn identiteit is niet te achterhalen. Dat hij een apostel genoemd wordt, wordt uiteraard gedaan om een zeker gewicht aan zijn evangelie te geven. Een terechte opmerking van een deelnemer was dat de leerlingen waarover wij in de Bijbel lezen, nochtans door Jezus uit gewone milieus gekozen werden, denk maar aan de roeping van de vissers. Is het dan wel realistisch dat een simpele volgeling zo’n groots werk zou geschreven hebben? We weten het eigenlijk niet.

Welke bronnen kende hij?

We weten wel dat hij in de kringen van de apostel Petrus moet geleefd hebben. We weten ook behoorlijk zeker op welke bronnen Matteüs zich zou gebaseerd hebben. Hoewel ze vroeger altijd gedacht hebben dat Matteüs het oudste boek was, is het doorheen de jaren duidelijk geworden dat hij de tekst van Marcus moet gekend hebben. Marcus zou dus het oudste boek zijn. Daarnaast stellen ze vast dat er een deel van Matteüs erg op Lucas lijkt. Daardoor is er een hypothese ontstaan die stelt dat er een citatenboek van Jezus in omloop zou geweest zijn. Dat citatenboek – waar men eigenlijk enkel vermoedens van heeft – noemt men de bron Q. Zowel Lucas als Matteüs zouden daar veelvuldig uit geput hebben. Tenslotte is het begin en einde van Matteüs’ boek uniek. Beide stukken zijn nergens anders terug te vinden is. Hij heeft het er dus heel waarschijnlijk zelf aan toegevoegd. Hoe meer we ons gingen verdiepen in de structuur van het boek, hoe meer we ontdekt hebben dat de redactie van het evangelieboek een pareltje is! Er zit enorm veel compositie in met een gelijklopende opbouw voor de verschillende onderdelen.

Welke hoofdlijnen zien we in zijn boek?

Inhoudelijk leerden we dat Matteüs een rijk getalenteerde schrijver is en een krak in het suggereren van dingen. Hij vertelt vaak tussen de lijnen door. Het is aan ons om te ontdekken: wat wil hij eigenlijk zeggen door de manier waarop hij het schrijft? Zo hebben we ontdekt dat hij absoluut het beeld van Jezus als leraar (rabbi) naar voren wil schuiven. Hij heeft daarom elk begin en einde van een onderdeel zo neergeschreven dat het telkens lijkt alsof Jezus onderricht gaf. Daarnaast zijn er drie grote lijnen te vinden in zijn boek. Ten eerste dat Jezus de Messias is, dus de vervulling van de belofte uit het Oude Testament. Hij toont daarbij aan dat Jezus uit de familielijn van David komt. Hij begint zijn boek dan ook met een soort stamboom over de afkomst van Jezus. Om dat menselijke begin, heeft Matteüs onder de vier evangelisten ‘de mens’ als afbeelding gekregen. (Ter info: Johannes is de adelaar, Marcus de leeuw en Lucas de stier.) Ten tweede is er een opvallende rode draad dat Jezus de nieuwe Mozes zou zijn. De eigenschappen die Matteüs aan Jezus toeschrijft en de verhaallijnen tussen beiden zijn te opvallend om toevallig te zijn. Ten derde toont Matteüs aan dat Jezus ‘God met ons’ is. God is met ons, maar hij verwacht ook veel van ons als mens! Ons leven doet er toe, het is belangrijk om juist – volgens de wet – en goed – volgens Jezus’ Woord en Gods verlangen – te leven. Over dat laatste voelen we dat Matteüs daarin erg hard is ten opzichte van Farizeeërs en Schriftgeleerden. Hij gaat niet akkoord met hun onderscheid tussen het jodendom en het christendom, want Jezus was zelf Joods. Ook Matteüs is Joods en hij wil vertellen dat je joods en christelijk tegelijk kan zijn. Hij moedigt het ontstaan van jonge (messiaanse) christelijke gemeenschappen aan, zonder daarbij het jodendom te verloochenen. Boeiend om dat allemaal te weten, toch?

Volgende keer?

De volgende keer gaan we dieper in op de Bergrede (hoofdstukken 5 – 7), waarin we de Zaligsprekingen tot ons zullen laten komen. Wie geïnteresseerd zou zijn om ook eens de uitleg over het Matteüs – of een ander Bijbelboek – te horen, kan zich verdiepen aan de hand van filmpjes op https://bibleproject.com. Oorspronkelijk is het een Amerikaanse website, maar er zijn ondertussen heel wat overzichten en filmpjes in het Nederlands vertaald.